Ya fa años que soñaba con fer chiretas de marisco, güei be d'aber-ne por astí, pero seguro que no sapen tan buenas como yo me pensaba de nino

18 nov 2015

O Gai, o Masclo, o Welfare State e a sala Bataclan

 
Me contaban por Sobremón que yera una begata un gai sin plumas, despullato; pasaba fredo e no podeba bolar, asinas que os demás paxaros l'aduyón dixando-li plumas suyas. O resultato fue un trache con plumas de todas as colors, e cuento contau por a chaminera enta o tellau.... Ye una falordieta solidaria con final feliz. Esopo, o griego clasico, sin dembargo lo contaba de rebés, como Pierre de Frasnay en a suya bersión rimata d’o sieglo XVIII (FRASNAY, 1750):



O gai e os paxaros



Chupiter quereba dar a os paxaros un monarca,
Ta iste asunto o Dios les siñala
O día en o que toz debán suyo s’han de presentar;
Pero o Gai que conoxe a suya fiereza fesica,
En a selba, en os campos para cuenta de replegar
De cada Paxaro a pluma más bonica,
 E dimpués d’acotraziar-se se bei fenomenal,
Farchando-las sin traza en o lomo, en a tripa;
Se diz que d’os Dioses o Mainate
Encantato d’un plumache tan ideyal,
Querió dar-le o tetulo reyal;
Pero os Paxaros con embidia infame
Chitan a suya quimera sobre o Gai tarambana,
El se bei despullato de pluma forana,
Enfin, o espluman con tanta afizión,
Que d’iste adorno no le’n quedó pon...



As falordias son un chenero moral protagonizato por animals antropizatos, que se conoxe dende l’antigüedá. Esopo ye talmén o más famoso d’os autors antigos, e La Fontaine d’os modernos, anque bibise en o sieglo XVII.   

Istas primeras semanas de nobiembre, diyas de temperaturas cuasi d’estiu e pocas chelatas, cuan bas correndo ro mon te trobas por as selbas asabelos de gais; asobén blincan debán tuyo dende o solero enta ras brancas d'os árbols con o suyo chilo, tan peculiar como fastioso, que l’ha dato nombre (aragonés gai, franzés geai, anglés jay, catalán gaig, gascón gai/gaja, piamontés gaja...). Están aqueferatos parando o ibierno, replegan glans, fabetas u abellanas p’amagar-los e fer una lazena espardita, tanto que no siempre remeran do han alzato a chenta. Os fruitos que no troben grillarán más tardi, en primabera e darán nuebos caxicos, fabos e abellaneras, si o chabalín u os zorzes no los han trobato antis. Asinas as selbas s’enamplan, os fruitos se moltiplican e o gais han más puestos en os que bibir.


Mientres o gai treballa p’asegurar-se a chenta en ibierno os masclos de sarrio no fan que correr, puyar, baxar, enrestir-sen, cosirar as crabas e si se da o caso, buquir. Han salito d’o berano con una buena carga de sebo, han un pelache largo, contrastato e brilán. Cuan acaben a suya falaguera abrán gastato buena parti d’as suyas reserbas e se beyerán en mitá d’un paisache blanco, sin yerba ni fruitos. Os más febles abrán de reblar e a selezión natural d’a que charraba Darwin continará.


O gai e o masclo que biengo de describir son una treslazión d’a falordia d’a forniga e a ferfeta, clasico d’Esopo recreyato por La Fontaine. Se suposa que en as suyas carreras o masclo, goyoso de tener cosirata bella crabadeta de fembras pasiará o suyo bistero pelache, o suyo argüello, debán d’un gai aqueferato en amagar glans e fruitos antis d’as nieus. A combersa e o resto ye conoxito.


Escribo e suena en o CD o conzierto que o cantaire Cali fizo en a sala Bataclan de Paris, o puesto d’a esferra terrorista con a que despertemos o sabado catorze de nobiembre. Toca una canta que charra d’os suyos lolos, Giuseppe e Maria, el yera un brigadista italiano que luitó en España cuentra o faxismo, María fue a suya muller, se casón en Barzelona. Cali dedica a canta a toz os que han tenito que fuyir d’una guerra, en iste caso a os suyos lolos que fuyón d’a España faxista enta Franzia, tierra de acullita, que os metió en un campo de conzentrazión...


Relève-toi, ne pleure plus, il faut fuir maintenant
C’est cette putain de guerre, qui t’a donné trente ans
Ne pleure plus, prends les gosses sous le bras, et va-t-en
Rejoins vite le troupeau de veuves qui grimpent la colline du village martyr
Et vos hommes tiendront, ils tiendront jusqu’au bout
Plutôt mourir debout, que vivre à genoux.

(Debanta-te, no plores más, cal fuyir ya
Ye ista puta guerra, que te ha dato trenta años
No plores más, replega os ninos en un brazato, y bes-te-ne.
Dixa as fotos sobre a chaminera, que beigan a felizidá que esboldregan
Chunta-te ascape con a colla de biudas que puyan o tozal d'o lugar martir
E os buestros ombres no reblarán, no reblarán dica ra fin. 

Antis morir de pie que bibir achenullatos)


Gais, sarrios, La Fontaine, Bataclan, Giuseppe e Maria... ¿qué falordia ye ista? Contino... O soziologo alemán Max Weber charraba d’a domesticazión d’os dominatos, resume Pierre Bourdieu (2012) que uno d’os quefers d’o Estato ye domesticar a ras clases periglosas – os dominatos -, fer-las dentrar en o chuego [d’o Estato], asistir-las e tirar-las d’a miseria en a que biben. Bourdieu, soziologo franzés (biarnés) diserta sobre a formazión d’o Estato moderno, partindo d’a posesión presonal d’a monarquía, d’a “casa” (casa Aragón ye un buen exemplo), enta o Estato burocratico, de ziudadanos que biben dintro d’unas güegas con codigos comuns. En ixe punto mete a os filantropos d’o sieglo XIX, dominans dominatos, chen d’as clases dominans que son a o mesmo tiempo dominatos por chens más fuertes. Ixe yera o caso de La Fontaine en o sieglo XVII. 


O treballo d’os filantropos aduyaba a domesticar a os dominatos. A filantropía yera intresata en mantener a politica sanitaria (d’os empestatos, metafora d’a "periglosa" pobreza), a politica economica u a simbolica, triballaba por amostrar a os pobres o calculo, o estalbio, alzar e parar cuenta d’o que ha de benir. Una d’as ferramientas pa conseguir ísto fue a escuela. Una escuela dezimononica que meteba ficazio en “dar a os mayestros de primaria a istruzión que cal ta que enseñen, pero no muita no siga que pretendan ser profesors” (Bourdieu), e me bienen ta ra capeza os mayestros mexicanos asesinatos por querer educar dillá d’o combenién... En ixa escuela alienán (“integradora”) dentran as falordias morals d’Esopo e La Fontaine, as falordias ilustratas con as que aprendión chenerazions e chenerazions a ser modosas fornigas e no ferfetas barfulairas.


Pasa Bourdieu de Max Weber a o Welfare State, o Estato-Probidenzia, en o que os dominans atorgan a os dominatos meyos de bida tals que se domestiquen e dixen de ser periglosos: a ideolochía sozialdemocrata autual en a que os que mandan furtan e dan bellas miollas a os dominatos pa que no den por saco  (“qu’ils nous foutent la paix”), “dar-les o minimo pa que sigan tranquilos”. 


Bourdieu denunziaba más tardi, en 1995, os efeutos d’as politicas neoliberals, o esboldregamiento d’a ideya de serbizio publico, a retirata d’o Estato, o esparamiento d’a cosa publica. Una d’as consecuenzias d’a muerte d’o Estato-Probidenzia que aseguraba a paz sozial ye que os dominatos pueden eslexir entre “salir, escluyir-sen, fer disidenzia, fer sezesión u protestar, que ye una traza  d’estar dintro d’o sistema” (BOURDIEU, 2002). Ye a fin d’o moderno Contrato Sozial sobre o que teorizaba Rousseau en o sieglo XVIII, moderno e global, como les cuaca a os neoliberals, sin parar cuenta que muerto o contrato malamén se puede aspirar a ra paz sozial.


En iste sistema neoliberal ye normal pues que, bisto que protestar no sirbe de muito pues no bi ha espazio de negoziazión, muitos dominatos no quieran integrar-sen sisquiera protestando, sino que busquen a sezesión u a biolenzia. Acaba Bourdieu a suya lezión machistral data o doze de diziembre de 1991 con una pregunta igual de pertinén que complementaria: “¿Ye que o “retorno d’o relichioso” no ye, en reyalidá, un efeuto d’a retirata d’o Estato?”. Remato yo con a coda moral d’a falordia d’o gai e os paxaros de De Frasnay debandita:


...Más d’un mortal aquí baxo fa fachenda

Gastando as perras d’otri,

Que trobamos pa que s’entienda

En a casa suya o que no ye pon d’el

D’a riqueza mal trobata

Que sin piedá siga espullato,

Iste ombre fachendoso irá luego a pata,

Y en pagas, será bien arruinato



...O conzierto de Cali en a sala Bataclan sigue sonando, entre gais calculadors e masclos estalentatos, entre La Fontaine e Bourdieu, entre libertá e ilesia, entre dominans e dominatos. A o cabo d’o rezital, mosicaires e publico se fan una pregunta a coro: C’est quand le bonheur? ¿Ta cuan, a felizidá?... d’os dominatos, añado.




Bourdie, P. (2002) Sur l’État. Cours au Collège de France 1989-1992. France, Éditions Raisons d’agir / Éditions du Seuil

De Frasnay, Pierre (1750) Mythologie ou recueil des fables grecques, esopiques et sybaritiques, mises en vers François avec notes & des réflexions. Tome Second. Orleans, Chez M. Couret de Villeneuve le jeune.