Ya fa años que soñaba con fer chiretas de marisco, güei be d'aber-ne por astí, pero seguro que no sapen tan buenas como yo me pensaba de nino

1 jun 2012

A nebadeta e o garapatiello punchudo


O mierques nos ne baxemos ta Guara, amaitinó en un crenchoned entre arizons e pins, amán d'os Fenals, entre o lugar de Bara e a Guza; asinas claman en ixe puesto a ro que en o Semontano dezimos o Tozal de Guara. Abaixo, enta o Alcanadre, una boira cubillaba a bal. O sol acucutaba entre Cotiella e Turbón, as Treserols farchaban guambras enta o ueste e luzes enta o este, pintando nebers e terreños.

Con o cataluén e os prismaticos mirábanos ercos, bucardos que dende fa bels años biben por ixa sierra dimpués d'escapar-se d'o coto de Bastarás. Orixinals de Gredos, de una subespezie diferén a os que no fa guaire s'acotolón en Ordesa, pero a mesma que campa por os mons de Teruel e Zaragoza, combiben en o Parque Natural con dos milentas de crapas caseras furas, asalbachatas. No más plegar trobemos un bucardo - un erco masto -  de zinco u seis años con os cuernos 'de lira', e lo que, prou luen, parixeban tres pardas e un segallo. A meyo maitín s'adedicón a toziar-sen enzima de un cantal, e pudiemos parar cuenta que yeran cuatro segallos masclos de una e dos añadas. En un fenero a o canto de do yéranos, pastaba una parda, que asinas se claman as fembras d'erco.

En o sarrato que yéranos, entre as peñas, medraban matetas de chazinto d'os Perineus (Brimeura amethystina), bonica flor d'os Perineus, Mallorca e Croazia/Bosnia, azuleta. E tamién prou de nebadeta, Paronychia kapela, con os suyos petalos nacaratos, tresluzius. Ha una distribuzión parellana, dende os mons d'o Cantabrico dica o surueste d'os Alpes, en montañas. Asoziata a ista flor, e a atras d'o suyo chenero, bi ha un cuco, un garapatiello bien curioso, que puede beyer-se en a foto que ubre iste articlo, e do que astíbaxo fico atra foto con más detalle.
Ye o garapatiello punchudo,  Phyllomorpha laciniata; o de laciniata fa referenzia a ixas punchas irregulars que ha por tot o suyo cuerpo (si punchaz en a foto se tos ubrirá e beyerez millor o cuco).

Ye una espezie mediterránia, en sendito laso, dende Asia dica Canarias, chiqueta, de entre meyo e un zentimetro, con un comportamén que ye considerato unico en o mundo animal: a fembra mete os suyos güebos bien en a mata de nebadeta, bien enzima de atras fembras e mastos d'a suya espezie. Os que mete en a mata han más periglo de ser parasitatos por atros cuquez, os que cargan atros garapatiellos punchudos en a lomera gosan sobrebibir más. Ta poder tener ista estratechia, a fembra monta con más de un masto e mezcla o esperma en o suyo cuerpo antis d'a fecundazión, con o que no bi ha seguridá de quí ye o pai. E ixo que os mastos miran de 'apropiar-se' d'a fembra montando entre 20 e 35 oras cada begata!.

En fin, que mirábanos o mundo gran, os ercos, a Guza, as gleras e selbas con o cataluén, e yéranos posatos enzima de atro mundo, chicote, pero asabelo de raro e intresán. Pensábanos fer serbir en a camara o teleobxetibo e nos fizo onra o macro. Rematemos amostrando o culo a os ercos e a cara a os cucos, no sé quí s'espantarba más...

2 comentarios:

  1. Estupenda entrada Rafael, no cabe duda que Guara es un territorio mágico y que el "garapatiello punchudo" es todo un lujo... gracias por enseñarlo...

    ResponderEliminar