Ya fa años que soñaba con fer chiretas de marisco, güei be d'aber-ne por astí, pero seguro que no sapen tan buenas como yo me pensaba de nino

29 may 2012

Artos neardentals


En a rebiesta Quercus de o mes de chunio Santos Casado charra de paisaches 'tobos' e 'duros', un tema que rechira en autors d'os sieglos XIX e XX, como Francisco Giner que en 1886 escribió sobre paisaches masculins e femenins, fendo referenzia a os ixecos d'a meseta castellana, e a os berdes e arbolatos d'o norte peninsular...

Fa bels días, cuan encara a primabera pirinenca no yera esbotata, fébanos una gambata por a selba Yosa, entre a Fuande Sierra e a Fuande Fabo (que grazias a ra prenunzia autual se beyen retulatas como 'Juan de Sierra' e 'Juan de Fabo'...). Pasata ista zaguera, entre os fabos trobemos una dezena de artos de bella dozena de metros de altaria, e 40 zm. de diametro, sin punchas. Como o d'a foto d'a cucha. O caso ye que a definizión de istos artos - Crataegus monogyna -, ye a de matas punchudas de meya dozena de metros, e asinas se puede leyer en cuasi todas as guías de árbols e matas. Ista anomalía me redola por o tozuelo dende ixe día e me leba ta conclusions que ban por una endrechera parellana a ra de Santos Casadoo, como boi a mirar de esplicar.

Os artos, en a cultura popular altoaragonesa, se fican en a colla d'as 'barzas', que son ixas matas por as cualas no se puede pasar, a riesgo de quedar-te 'embosquilato' u 'embarzato' ((bibliografía aquí). Una colla bien definita que s'oposa a 'matas', 'yerbas' 'bochas' u 'árbols', por entre as que se puede pasar con mayor u menor dificultá, pero pasar. E o caso ye que istos artos de Yosa son árbols, sin punchas. A conclusión ye, como caleba, que o lenguache representa una reyalidá cultural, no una reyalidá obxetiba (si esistise tal cosa), e que os artos son 'barzas' porque se gosan conoxer siempre en un estadio entremeyo de creximén. Un estadio entremeyo resultato de o uso cultural d'o meyo natural, en una contina labor de deforestazión tan propia d'a nuestra espezie.

En istas, seguindo ro bayo antropolochico, me biene ta ro esmo o libro de Antonio Rosas sobre os neardentals (CSIC, 2010). Ista espezie umana, euroasiatica, que s'acotoló fa bels 30.000 años, e d'a cuala lebamos una chiqueta carga en o nuestro ADN, se'n ha definito por un regular como una adautazión de os Homo erectus (ergaster) a ros fredos, luego de salir de a calida Africa fa más de un millón de años. Dixando a tesis de Arsuaga e compañía de que o que plegó ta ra peninsula fue un Homo antecessor benito ya como tal dende Africa, dica que se trobe iste 'debanpasato' en ixe continén, e dando por buena a secuenzia H. erectus - antecessor - heidelbergensis - neardenthal, a espezie se farcharía en Europa fa 300.000 años. Fue definita por primera begata en Alemania, e a suya cultura, a musteriense, en a ribera d'o arriu Vezere (no puedo resistir-me a meter una foto feita dende a canoa en ixe río, o año pasato, en iste caso de La Madeleine, puesto en o que se describió a cultura magdaleniense, no guaire luen de Le Moustier, qué gran ye o Perigord)

 Iste descubrimén alemán conlebó una metafora de umans d'o fredo, 'zentrouropeyos', zereños e de buena toza, que, ixo si, gastaban más enerchía que un seat 1430 (3.000-5.000 kcal./día). Tot cuadraba en una imachen estereotipata de un cuaternario chelato con mamuts e rinozerons zerrutos (amás de un esquiruelo rechira-glans). Una imachen creyata asobén por autors d'o norte d'Europa.

Manimenos, Antonio Rosas, esplica atra ipotesis, más alazetata, que debuxa a os neardentals como umans de selba, de puestos templatos. O suyo acotole benirba d'o cambeo ambiental d'o cabo d'o pleistozeno, con a estensión de estepas en do antis crexeban selbas, e a fin consecuén d'a megafauna cuaternaria. Dintro de ista ipotesis, o paper d'a nuestra espezie, sapiens, ye discutito de contino. Bi ha autors que la fan responsable de o acotole d'a megafauna - con o neardental incluyito -, bien por caza/competenzia bien por malotías. Atros, como Rosas, piensan más que sapiens yera millor adautau a ras estepas, e que si a un caso, fue o responsable d'o zaguer empentón por o tampau a una espezie, a neardental, que bi yera en as tres pedretas.

O caso ye que en ista nueba imachen, se contraponen una espezie de selba e atra de estepa, con o resultato que ya conoxemos. A descubierta en a bal de Neander, reeducata ta bibir en meyos arbolatos, e a sapiens que ha como carauteristica alazetal o gusto por os paisaches ubiertos, de zereals, estepas como as que pudon marcar o nuestro bipedismo, fa más de dos millons de años en Africa (iste ye otro debate embolicato). Una arborifobia remota que no premite a esistenzia de artos grans sisquiera en a imachinazión u como posibilidá. Ante ista reyalidá, cosiro a mía miqueta de ADN neanderthal, os paisaches femenins de Giner (e a suya Institución Libre de Enseñanza, agora más que nunca), l'ombre que plantaba árbols de Jean Giono, fren a o esprito d'o acotole, tan amanato d'as politicas neoliberals, o egoismo aspro u as relichions de dioses masclos... os punchos. Santos Casado, en o articlo de Quercus debandito concluye, seguindo a David Hume, que a belleza ye en o esprito de qui mira, e a o mío esprito le fan goi os artos neardentals, farto de punchar-me con os artos sapiens... en fin, barucas en latín.

No hay comentarios:

Publicar un comentario