Ya fa años que soñaba con fer chiretas de marisco, güei be d'aber-ne por astí, pero seguro que no sapen tan buenas como yo me pensaba de nino

10 mar 2012

Esquiruelo

Iste esquiruelo campaba por os pins d'o barranco d'os Mallos de Yesero. Pelache ibernal, fosco y con un floqued de pelos en a punta d'as orellas. Bede ser d'a subespezie alpinus, propia d'os Perineus, encara que por istas montañas altoaragonesas tamién se puede trobar a subespezie numantinus, bel poco más gran.

Ye tiempo d'o primer zelo; una begata en Estós - Benás - me bide en meyo de bels esquiruelos que s'encorreban pins t'alto, pins t'abaxo como si estasen de carnabal, redolando arredol nuestro buen rato. Se bei que os masclos fan collas chicas cuan están en zelo, como os segallos en as discotecas...

O nombre le biene d'o griego sciouros, bía latín sciurus. Asinas mesmo pasa en muitas luengas europeyas, dende o portugués a o franzés pasando por o anglés. No fa tantos años a suya piel e a suya carne feban buena onra a ras chens que bibiban por istas montañas. De comerzio con as suyas piels bi n'ha notizias dende a Edá Meya, como en o capbreu de peache de 1451 de Uncastillo, en o que biene escrito sin diptongo: 'esquiroles', u en o de Canfrán do bienen como 'squiroelos', 'esquiroles' y 'squirols', ista zaguera a traza de nombrar-los en l'otro costau d'a güega, en Biarn. Atras piels que pasaban a güega yeran os baires, se trata de esquiruelos d'o norte de Europa, que teneban buen mercato en o continén. Zenisienta teneba unos zapatos de baire que una afortunata traduzíón combirtió en zapatos de bidre... Con tot me pienso que baire podeba ser una mena de piel que se aplicaba a atros animals, e asinas, en os capbreu se leye 'vayres de armiño o conejos blancos', que pueden ser minios, liebres blancas u esquiruelos baires. Asabelo.

D'a suya carne, cazatos os esquiruelos con escopeta, can u mesmo fendo-los afogar en trampas, se feban guisos con bin u con roz. Con tot, no ye ista epoca ta minchar-los, pues sapen a pin, pareix que son millors os de agüerro que s'alimentan de nuezes e abellanas. Agora, ni en ibierno ni en agüerro, que son protexitos.

En fin, de istas barucas poco se le'n tiene a o esquirol d'o barranco d'os Mallos, más preocupato por fuinas, chens fastiosas como yo, cancarrulas de pin plenas de lulez, esparbers traidors y esquiruelas pinchas.

No hay comentarios:

Publicar un comentario